Zegary i wskazówki

Sam nie wiem skąd narodziła się moja pasja do zegarków. Pamiętam, że jeszcze podczas studiów we Wrocławiu trafiłem przypadkiem na piramidę pokazującą „hierarchię” różnych marek i ekscytowałem się tym, jakie kosmiczne ceny mają te najdroższe modele. Jest coś fascynującego w tym, że taki mały przedmiot może być droższy od komputera, samochodu czy mieszkania.

Dopiero z czasem doszło do mnie, że ta cena wynika z wielu różnych czynników, ale od tamtej pory moje zainteresowanie zegarkami rosła – od niezrozumienia snobistycznej mody, przez zgłębianie co ciekawszych historyjek, przez analizę poszczególnych marek. W ten sposób dotarłem do Bregueta, Patka i innych wielkich ojców zegarmistrzostwa.

Zegarki i wskazówki

Moja wiedza o zegarmistrzostwie jest bardzo wyrywcza, ale im więcej wiem, tym więcej zauważam subtelne znaczenie zegarków w codziennym życiu. Na przykład zupełnie inaczej patrzę na skandale związane z zegarkiem ministra Nowaka czy nieostrożne słowa Toma Perkinsa o jego Richard Mille Turbillon RM 02.

Ocenianie ludzi po pozorach nie jest zwykle zbyt dobrym pomysłem. Niemniej znajomość zegarka jaki nosi rozmówca może dać dobrą wskazówkę (hm:) do zrozumienia z kim mamy do czynienia. Z zegarkiem jest tak, że jego wybór jest świadomy. Jeśli już ktoś go nosi, to praktycznie przez cały aktywny dzień się z nim nie rozstaje – więc musi mu się osobiście podobać. Mając to na względzie poczytajcie jakie zegarki noszą najważniejsi ludzie na świecie.

Jednocześnie zegarek nie ma już żadnego znaczenia utylitarnego. Kiedyś służył do mierzenia czasu, ale teraz to tylko biżuteria – swoją drogą jedyna generalnie akceptowalna dla dorosłego faceta. Dlatego jeśli już chcesz oceniać kogoś po przedmiotach to lepiej po zegarku niż samochodzie. Zegarek ma się po to, że powiedzieć coś otoczeniu. To mogą być różne rzeczy: stan konta, zamiłowanie do świecidełek, ale także gust, przywiązanie do historii, przynależność i pozycję w hierarchii.

I mówię wam – jeśli ktoś faktycznie spędzi trochę czasu na wybieraniu zegarka to nawet po krótkim spojrzeniu jest w stanie rozpoznać co ma na ręku osoba po drugiej stronie stołu. Tak jak całkiem łatwo jest rozpoznać model samochodu po kształcie maski.

W środku i na zewnątrz

O szlachetności zegarka świadczy wiele rzeczy – to z jakich materiałów jest wykonany to pierwszy, powierzchowny czynnik. Drugą jest werk, czyli mechanizm zamknięty w kopercie.

Wyjątkowość werku określa się w tak zwanych komplikacjach – czyli dodatkowych mechanizmach, które mieszczą się w zegarku –  takiej jak datownik, chronograf, fazy księżyca ale także stoper czy termometr.

W poprzednich wiekach trwała wręcz wojna między zegarmistrzami na zaprezentowanie najbardziej skomplikowanego werku. Ostatecznie wygrał Abraham-Luis Breguet prezentując model stworzony dla księżnej Marie Antoinette. Ten zegar do tej pory jest uznawany za jeden z najpiękniejszych rzeczy jakie wyszły spod ręki człowieka i potocznie mówi się na niego „Królowa” – choć kobieta, na cześć której powstawał, nigdy go nie zobaczyła. Został ukończony dopiero 34 lata (!) po tym jak została skazana na egzekucję. Obecnie oryginał wyceniany jest 30 milionów dolarów.

Poniżej rekonstrukcja z 2004 roku wykonana na zlecenie CEO Swatch Group (właściciela marki Breguet):

Swoją drogą jego historia jest fascynująca – pełno tam romansów, pieniędzy, przypadków, zabójstw i mistrzów kradzieży. Obiecuję, że kiedyś ją dokładnie opiszę bo nadaje się na scenariusz dobrego filmu.

Ja sam dopiero po roku posiadania „dorosłego” zegarka byłem wystarczająco odważny, żeby zajrzeć do środka. I zrobiłem to nie z tym, który zazwyczaj noszę, tylko dodatkowo dobranym modelem, którego nie bałbym się zepsuć.

I to był błąd. Teraz już wiem, że zabawę z zegarkami należy zacząć od czegoś innego: dużych zegarów ściennych i budzików. Gwarantuję Wam, że zaczynanie od rozbierania naręcznego zegarka skończy się zdemolowaniem całego mechanizmu.

To, co dzieje się w środku mechanicznego zegarka nie różni się szczególnie od innych (na przykład stojących) zegarów, ale wszystkie elementy są tak małe, że bez narzędzi, wprawnego oka i odpowiedniej metodyki nie da się go rozłożyć i złożyć. Lepiej jest potrenować na kilkukrotnie większym budziku.

Tak też robię teraz. Pod okiem zegarmistrza składam i rozkładam budziki, co jest świetną metodą na zrozumienie jak faktycznie działa cały werk. Dopiero zegarmistrz mi powiedział, że najpierw trzeba wyjąć włos i wychwyt a później zająć się resztą elementów czy nawet jak nie zdemolować werku zwolnieniem napiętej sprężyny napędowej.

Dla mnie to wszystko jest jak wielowymiarowe puzzle. Moment, w którym wszystkie elementy są na swoim miejscu i zaczyna gładko chodzić jest ogromnie satysfakcjonujący.

Dlaczego?

W zegarach mechanicznych niesamowite jest to, że ich rozwój technologiczny doszedł do już do praktycznego sufitu. Nigdy nie będą równie dokładne i sprawne jak elektroniczne, ale nie tu leży ich wartość. Zegary to prawdopodobnie najbardziej skomplikowane urządzenia mechaniczne jakie można zbudować własnymi rękoma. Ich wartość leży w czasie, energii i cierpliwości, jaką prawdziwi, fizyczni ludzie muszą poświęcić, aby je złożyć lub naprawić.

Gdy moi znajomi i rodzina dowiedziała, że interesuję się zegarkami to zacząłem dostawać przy każdej okazji nowe model do zbadania, naprawy czy nawet na własność. I zawsze w tych małych mechanizmach zawarte są ludzkie historie.

Obok mnie leży teraz zegarek naręczny matki przyjaciółki mojej babci. Mały i pozłacany – na tarczy da się ledwo co wyczytać cztery pierwsze litery marki. Wiem jednak, że ma około 100 lat – a teraz czeka mnie szukanie producenta zegarków o nazwie NEME***.

Za każdym takim zegarkiem idzie historia. To nie są jednorazówki, które po zepsuciu wyrzuca się do kosza (to los wszystkiego, co elektroniczne). Zegarki kupuje się na szczególne okazje, przesiąkają historiami, są przenoszone z rodziców na dzieci. Ich długowieczność i umiejętność „życia” i gromadzenia historii jest czymś wyjątkowym.

Co dalej?

Marzy mi się, aby choć w małym zakresie wskrzesić zegarmistrzostwo jako sztukę i hobby. Patrząc o sklepach jubilerskich połowę wystaw stanowią pięknie prezentujące się eksponaty po kilka, kilkanaście i kilkadziesiąt tysięcy złotych. W internecie całkiem dobrze działają sklepy z popularnymi oraz ekskluzywnymi markami. Aż nie chce mi się wierzyć, że ludzie, którzy wydają tyle pieniędzy na zupełnie niefunkcjonalne urządzenia nie mają potrzeby dowiedzieć się o nich czegoś więcej i zagłębić się w ten świat.

Co więcej – powstaje coraz więcej polskich marek zegarków. Trzymam kciuki, aby G. Gerlach, Błonie i  Xicorr stały się czymś więcej niż tylko chwilową ciekawostką.

Szkoda tylko, że kiedyś prężnie działające cechy zegarmistrzowskie się zabetonowały. To są instytucje, które kompletnie nie potrafią wzniecić zainteresowania swoim fachem, bo siedzą w nich towarzysze zajęci dyskusjami między sobą zamiast wychodzeniem w świat. Proszenie o udzielenie kilku lekcji kończy się zazwyczaj wzruszeniem ramion i zdziwieniem.

Równie ciężko jest z materiałami do nauki. Książka, od której większość aspirujących zegarmistrzów zaczyna swoją przygodę – nawet dzisiaj – to podręcznik z 1938 roku pt. „Zarys nauki o zegarze” Bogdana Strojnego.

Największa i najważniejsza polska publikacja rozpoczęła się w 1948 roku a jej ukończenie trwało aż 52 lata (!!!). „Zegarmistrzostwo” Aleksandra Podwapińskiego i Bernarda Bartnika, braci Franciszkanów to 12 ksiąg opisujących bardzo dokładnie każdy rodzaj zegarów i wszelkie zasady pracy zegarmistrzów.

Skompletowanie wszystkich 12 pozycji z serii to nie lada zadanie. Udało mi się do tej pory zdobyć tylko pozycje nr 10 „Zegary elektryczne zespołowe i przemysłowe” nakładem WSiP. Jedyne miejsce, gdzie można znaleźć całą serię to Chomikuj gdzie jakiś zapaleniec zeskanował i umieścił całość w PDFach.

Na koniec

Ja sam wsiąkam w temat coraz mocniej. Czytam wszystko, co mogę znaleźć o historii, mechanizmach i zegarmistrzach. Wieczorami jak tylko mam chwilę wolnego rozkładam i składam mechanizmy nabierając krok po kroku doświadczenia. Gdzieś z tyłu głowy mam pomysł, żeby zdać egzamin zegarmistrzowski w dalekiej przyszłości.

Jeśli jest wśród Was ktoś, kto ma podobną zajawkę to chętnie porozmawiam. Uważam, że powinniśmy z powrotem zrobić z zegarmistrzostwa sztukę i może wspólnie nam się uda.